نویسنده های زن ایرانی در دهههای اخیر نقش قابلتوجهی در ادبیات و خصوصاً ادبیات داستانی داشتهاند. تاریخ ایران پر از بانوان سختکوش و شجاعی است که علیرغم بسیاری از مشکلات و باوجود محدودیتهای قانونی، شرعی، عرفی و سنتی، برای خواستههای خود مبارزه کردهاند. اسلحهی بسیاری از این زنان، قلم توانمند و ذهن پویای آنان برای خلق آثار ادبی بینظیری همچون اشعار، رمان و داستانهای فوقالعاده است.
بسیاری از آثار نویسنده های معروف زن ایرانی به درخشش جهانی رسیدهاند و جوایز و افتخارات زیادی را از آن خود کردهاند. طبق گفتۀ مجید اسلامی، منتقد و سردبیر مجله ادبی- هنری هفت: «نویسندگان زن ایرانی نهتنها به پیشگامان ادبیات فارسی مبدل شدهاند، بلکه دیدگاه جامعه را نسبت به خود بهعنوان نویسنده تغییر دادهاند.» در این مقاله سعی داریم به معرفی برخی از مشهورترین نویسندگان زن ایرانی بپردازیم.
سیمین دانشور
سیمین دانشور در اردیبهشت سال 1300 در شیراز متولد شد. وی لقب اولین نویسنده زن ایرانی را به خود اختصاص داده است. دانشور در مدرسه مبلغ تحصیل کرد و به زبان انگلیسی تسلط یافت.
وی فعالیت نویسندگی را در اوایل سال 1935، زمانی که هنوز کلاس هشتم بود، آغاز نمود. اولین مقاله وی با عنوان «زمستان بیشباهت به زندگی ما نیست» در یکی از روزنامههای محلی شیراز منتشر شد.
سپس وارد دانشگاه تهران شد و در رشته ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت. دانشور همسر نویسنده معروف جلال آل احمد بود که به گفتهی خودش تأثیر زیادی بر او داشت.
مجموعه داستانهای کوتاه او تحت عنوان آتش خموش تا حدی موجب شهرت وی شد، اما بزرگترین و معروفترین اثر سیمین دانشور رمان معروف سووشون بود که توجه خوانندگان بسیاری را به خود جلب کرده و به 17 زبان دنیا ترجمه شده است.
این نویسنده معروف زن ایرانی در اسفند 1390 در تهران درگذشت. از دیگر آثار معروف وی میتوان به جزیره سرگردانی و شهری چون بهشت اشاره کرد.
فریبا وفی
فریبا وفی داستاننویس زن ایرانی در 1 بهمن 1341 در تبریز متولد شد. او نوشتن داستان را در سنین پایین آغاز کرد و بر نوشتن بهعنوان اصلیترین هدف زندگی خود تمرکز کرد.
در سال 1367 اولین داستان رسمیاش با عنوان راحت شدی پدر را در مجله آدینه منتشر کرد. اولین کتاب او با عنوان در عمق صحنه در سال 1375 وارد بازار شد. فریبا وفی از آن زمان 5 مجموعه داستان و 7 رمان منتشر ساخته است. نخستین رمان او با نام پرنده من در سال 1381 منتشر شد و جایزه بهترین رمان آن سال و جوایز متعدد دیگری را از آن خود کرد.
آثار او به زبانهای مختلفی ترجمه و موفق به دریافت جوایز مهمی همچون جایزه لیتپروم آلمان شده است. از آثار معروف این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به رمانهای رؤیای تبت و ترلان اشاره کرد.
نسیم مرعشی
نسیم مرعشی روزنامهنگار، نویسنده و فیلمنامهنویس ایرانی در سال 1362 در تهران متولد شد. دوران کودکیاش را در اهواز سپری کرد و تحصیلاتش را در رشتهی مهندسی مکانیک در دانشگاه علم و صنعت به پایان رساند.
مرعشی فعالیت حرفهایاش در زمینهی روزنامهنگاری را در سال 1385 در هفتهنامه همشهری جوان آغاز کرد و از زمان به نوشتن داستان و فیلمنامه پرداخت. وی در سال 1392 برنده جایزه برتر داستان بیهقی برای داستان کوتاه نخجیر و در سال 1393 برنده جایزه برتر داستان تهران برای داستان کوتاه رود شد.
نسیم مرعشی در سال 1393 رمان پاییز فصل آخر سال است را منتشر ساخت و بهعنوان بهترین رمان سال، برنده هشتمین جایزه ادبی جلال آل احمد شد. این رمان در طی 2 سال به چاپ بیستم رسید و به زبان ایتالیایی ترجمه شد. از دیگر آثار معروف این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به رمان هرس اشاره کرد.
پرینوش صنیعی
پرینوش صنیعی، روانشناس و داستاننویس ایرانی در سال 1328 در تهران متولد شد. صنیعی در دورهی دبیرستان در رشته ادبیات فارسی تحصیل کرد و مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد رشتهی روانشناسی را از دانشگاه تهران دریافت کرد. پس از پایان تحصیلات به فعالیت در مراکز دولتی در زمینه روانشناسی پرداخت.
موضوع کتابهای صنیعی عمدتاً مربوط به حوزه کاریاش است. رمان سهم من این نویسنده زن ایرانی در سال 1382 منتشر شد. این رمان به 26 زبان زنده ترجمه شده است. نسخه انگلیسی سهم من توسط مجله ادبی بینالمللی در لیست 75 ترجمه برجستهی سال 2013 به ثبت رسیده و در سال 2010 نسخه ایتالیایی جایزه بوکاچو را از آن خود کرده است.
از دیگر آثار معروف این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به رمانهای پدر آن دیگری و رنج همبستگی (داستان زندگی لاله و لادن دوقلوهای به هم چسبیده) اشاره کرد.
نازی صفوی
نازی صفوی رماننویس زن ایرانی در سال 1346 در تهران متولد شد. او تحصیلاتش در رشتۀ روانشناسی را به سبب پرداختن به ادبیات نیمهتمام گذاشت. صفوی نوشتن را از دوران مدرسه آغاز کرد. از آثار معروف این نویسنده زن ایرانی میتوان به رمان دالان بهشت اشاره کرد.
رمان دالان بهشت در سال 1378 منتشر شد و در ردهی سومین رمان پرفروش 14 سال اخیر قرار گرفت. یوسف علیخانی در سال 1390، به مناسبت چاپ چهلم، دالان بهشت را بهعنوان یکی از بهترین رمانهایی که تا آن زمان خوانده بود، ستود.
نازی صفوی در زمرهی مشهورترین نویسندگان زن ایرانی است که تاکنون بیش از 250،000 نسخه از رمان دالان بهشت او فروخته شده و 47 بار به تجدید چاپ رسیده است.
از دیگر آثار این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به رمان پرمخاطب برزخ اما بهشت اشاره کرد که در سال 1383 منتشر شد.
گلی ترقی
زهره ترقی مقدم، معروف به گلی ترقی رماننویس و داستاننویس ایرانی در 11 مهر 1318 در تهران متولد شد. پدرش لطفالله ترقی، نماینده مجلس، ناشر و روزنامهنگار و مادرش از خانوادهای فرهیخته بود.
دوران کودکی و نوجوانی وی در تهران سپری شد و پس از پایان تحصیلات دبیرستان به مدت 6 سال به آمریکا رفت و در مقطع کارشناسی رشته فلسفه دانشگاه دریک ایالاتمتحده مشغول تحصیل شد. در سال،1346 پس از بازگشت به ایران، مدرک کارشناسی ارشدش را از دانشگاه تهران گرفت و در طول دهه 1340 بهعنوان متخصص روابط بینالملل در سازمان برنامه مشغول فعالیت بود.
گلی ترقی در دهه 1350 در دانشگاه تهران دروس فلسفه، اساطیر و نمادگرایی تدریس میکرد. پسازآنقلاب 1357 دانشگاهها بهطور موقت تعطیل شد. ترقی از همسرش هاژیر داریوش جدا شد و به همراه دو فرزندش به پاریس رفت، هرچند در دهه 1360 به ایران سفر کرد.
اولین مجموعه داستانی او تحت عنوان من هم چه گوارا هستم در سال 1348 منتشر و با استقبال گستردهای مواجه شد. پس از مهاجرت به فرانسه به نوشتن ادامه داد و در سال 1361 داستان کوتاه بزرگ بانوی روح من را منتشر ساخت. این داستان به زبان فرانسوی ترجمه و برنده جایزه داستان کوتاه کانترا سایل شد.
از دیگر آثار این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به خواب زمستانی (1352) و خاطرات پراکنده (1373) اشاره کرد. کتاب خاطرات پراکنده به پیامدهای احساسی ناشی از جنگ ایران و عراق پرداخته است.
چیستا یثربی
چیستا یثربی نویسنده و کارگردان معاصر ایرانی در 27 مهر 1347 در تهران متولد شد. علاقه به مطالعه و شعرخوانی در خانواده یثربی رواج بسیاری داشت. چیستا یثربی مدرک روانشناسی را از دانشگاه الزهرا تهران گرفت و برای گرفتن دکترای روانشناسی تربیتی با گرایش تئاتردرمانی عازم کانادا شد. یثربی در سال 1383 مدرک دکترای خود را از دانشگاه تورنتو دریافت کرد.
وی از کودکی شعر میسرود و بهتدریج شروع به نوشتن داستانهای کوتاه کرد. وی در حوزههای مختلفی همچون ادبیات، هنر، روانشناسی، نمایشنامهنویسی و تئاتر اشتغال داشت، نمایشنامههای زیادی را کارگردانی کرد و موفق به اخذ جوایز متعدد از جشنوارههای مختلف شد.
چیستا یثربی کتابهای زیادی را به رشتهی تحریر درآورده است که کتابهای او پسازآنتشار پستچی در 1394 به معروفیت گستردهای دستیافت. این کتاب به بیش از 6 زبان دنیا ترجمه و بارها به تجدید چاپ رسیده است. از دیگر کتابهای معروف این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به کتابهای شیدا و صوفی، خواب گل سرخ و از خواب تا مهتاب اشاره کرد.
مریم ریاحی
مریم ریاحی، نویسنده زن ایرانی در سال 1358 در تهران متولد شد. وی دانشآموختهی کارشناسی ارشد ادبیات فارسی است. ریاحی در زمرهی مشهورترین نویسندگان زن ایرانی است که کتابهای زیادی را در اختیار مخاطبان قرار داده است.
یکی از معروفترین آثار وی رمان عاشقانهی همخونه است که بیش از 50 بار به تجدید چاپ رسیده است. ازجمله دیگر آثار معروف وی میتوان به رمانهای بوی دلتنگی، بیستاره و کسی میآید اشاره کرد.
هما پوراصفهانی
هما پوراصفهانی نویسنده و روانشناس ایرانی، در 12 اسفندماه سال 1369 در اصفهان دیده به جهان گشود. وی دارای مدرک کارشناسی ارشد رشتۀ روانشناسی است. پور اصفهانی نویسندگی را از سنین کودکی آغاز کرد. به گفتهی خودش در ابتدا آثارش را در سایتهای اینترنتی منتشر میکرد.
اولین کتاب رسمی پوراصفهانی تحت عنوان آسمان نگاهت منتشر شد و از آن زمان آثار متعددی را به علاقهمندان مطالعه رمان عرضه نموده است. آثار وی غالباً دارای ژانر عاشقانه و آرمانگرایانه هستند. از دیگر آثار این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به رمانهای استایل، شکلات تلخ، اوراکل و توسکا اشاره کرد.
نرگس آبیار
نرگس آبیار نویسنده، کارگردان و فیلمنامهنویس زن ایرانی در 6 اسفند 1350 در تهران متولد شد. وی فارغالتحصیل رشتهی ادبیات فارسی است. آبیار فعالیت نویسندگیاش را از سال 1376 آغاز کرد و تاکنون بیش از سی کتاب داستان در گروههای سنی کودک، نوجوان و بزرگسال پدید آورده است.
نرگس آبیار در سال 2020 بهعنوان عضو آکادمی اسکار انتخاب شد. مجموعه داستانهای دو خط (1378) و رمانهای عروس آسمان (1379) و کوه روی شاخههای درخت (1382) ازجمله آثار این نویسنده مشهور زن ایرانی هستند.
نرگس آبیار فعالیت فیلمسازی خود را از سال 1384 با ساخت فیلمهای کوتاه آغاز کرد. اولین تجربهی او در زمینهی فیلمنامهنویسی فیلم کوتاه و مستند «بنبست مهربان» بود. فیلمهای «اشیاء از آنچه در آینه میبینید به شما نزدیکترند»، «شبی که ماه کامل شد» و برخی فیلمهای کوتاه و مستند که بیشترشان درباره جنگ ایران و عراق است، ازجمله کارهای سینمایی آبیار هستند.
سپیده شاملو
سپیده شاملو مقالهنویس و نویسنده زن ایرانی در اسفندماه 1347 در تهران متولد شد. شاملو دارای مدرک کارشناسی زبان انگلیسی است. در ابتدا فعالیتش را با نوشتن مقالاتی راجع به سینما آغاز کرد و بعدها چندین رمان به زبان فارسی نوشت. محوریت آثار شاملو بر پایه زنان و مسائل روانشناختی است.
یکی از معروفترین رمانهای او رمان معروف انگار گفته بودی لیلی است که در سال 1379 موفق به دریافت جایزه ادبی هوشنگ گلشیری برای بهترین رمان شد. از دیگر آثار این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به رمان سرخی تو از من و مجموعه داستان دستکش قرمز اشاره کرد.
زویا پیرزاد
زویا پیرزاد نویسنده زن ایرانی ارمنی تبار در سال 1331 در آبادان متولد شد. مادرش از ارامنهی ایران و پدرش از ارامنهی روسی تبار بود. پیرزاد دوران تحصیلاتش را در زادگاهش آبادان سپری کرد و پس از پایان تحصیلات به تهران نقلمکان و در آنجا ازدواج کرد. او فعالیت نویسندگیاش را با ترجمه آثاری چون آلیس در سرزمین عجایب آغاز کرد و پسازآن به نوشتن چندین مجموعه داستان کوتاه و رمان پرداخت.
ازجمله آثار معروف این نویسنده معروف زن ایرانی، انتشار رمان چراغها را من خاموش میکنم در سال 1380 است. این رمان برنده جوایز ارزندهای همچون بهترین رمان سال پکا، بهترین رمان سال هوشنگ گلشیری، کتاب سال وزارت ارشاد و لوح ادبی یلدا شد. مجموعه داستان کوتاه طعم گس خرمالو پیرزاد جزء برندگان جشنواره بیست سال ادبیات داستانی 1376 است.
زویا پیرزاد در حال حاضر ساکن آلمان است و دو فرزند به نامهای ساشا و شروین دارد. اتمامی آثار او به زبان فرانسه ترجمه شده است.
فهیمه رحیمی
فهیمه رحیمی، نویسندۀ معروف زن ایرانی در 20 خرداد 1331 در تهران متولد شد. رحیمی نویسندگی را از کودکی آغاز کرد و در 9 سالگی قطعهای ادبی با عنوان دلم برای پروانه میسوزد، نوشت. مدتی نیز به فعالیت در زمینه خبرنگاری ورزشی، ادبیات کودک و تدریس در حوزه علمیه پرداخت. سپس به کرج مهاجرت کرد و با عضویت در حلقه ادبی پروین اعتصامی، فعالیت نویسندگیاش را بهصورت جدیتر دنبال کرد.
اولین رمان فهیمه رحیمی با عنوان بازگشت به خوشبختی در سال 1369 منتشر شد. وی دارای 23 عنوان کتاب است که 7 عنوان آن جزء 47 کتاب پرفروش پس از انقلاب بوده است.
محوریت آثار رحیمی غالباً مسائل، ترسها و احساسات زنانه است. ازجمله آثار معروف این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به رمانهای پنجره، زخمخوردگان تقدیر، سالهایی که بی تو گذشت و پاییز را فراموش کن اشاره کرد. فهیمه رحیمی در 28 خرداد 1392 به علت ابتلا به سرطان معده درگذشت.
غزاله علیزاده
غزاله علیزاده نویسنده و داستاننویس زن ایرانی در 27 بهمن 1327 در مشهد متولد شد. علیزاده تنها فرزند خانوادهای ثروتمند و فرهیخته بود. پدرش تاجر و مادرش منیر سیدی شاعر و داستاننویس بود. به گفته مادرش دوران کودکی او در خانهای سرسبز و مملو از درخت و گل سپری شد.
او فردی درونگرا و باهوش بود که پس از مشاهده ذبح گوسفند در مناسبات مذهبی به گیاهخواری روی آورد. علیزاده تحصیلات خود را در دبیرستان علوم انسانی مهستی به پایان رساند. مادرش هرماه دو بار میزبان انجمن ادبی در خانه بود. این گردهماییها با حضور چهرههای برجستهی ادبی همچون سعید نفیسی، تأثیر ماندگاری بر رشد فکری غزاله داشت.
به خواست مادرش در دانشگاه تهران حقوق خواند و برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد فلسفه و سینما و دکترای فلسفه اشراق به فرانسه رفت. پس از مرگ پدرش به ایران بازگشت. وی دو بار ازدواج کرد که حاصل ازدواج اولش با بیژن الهی، دختری به نام سلمی بود.
غزاله علیزاده فعالیت نویسندگیاش را از دههی 1340 و با چاپ داستان در مشهد آغاز کرد. نخستین مجموعه داستانی وی تحت عنوان سفر ناگذشتنی در سال 1356 منتشر شد. از معروفترین آثار این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به رمان دوجلدی خانه ادریسیها (1370)، شبهای تهران و مجموعه داستانی چهارراه (1373) اشاره کرد.
غزاله علیزاده در 21 اردیبهشت 1375 درحالیکه از بیماری سرطان رنج میبرد، براثر خودکشی در روستای جواهرده رامسر درگذشت.
بلقیس سلیمانی
بلقیس سلیمانی، نویسنده، منتقد ادبی و پژوهشگر زن ایرانی در سال 1342 در روستایی در نزدیکی کرمان متولد شد. وی فعالیت ادبی خود را بهعنوان محقق و منتقد ادبی آغاز کرد و با دریافت مدرک کارشناسی ارشد در رشته فلسفه، بیش از 80 مقاله انتقادی و چهار اثر تحقیقاتی منتشر ساخت.
سلیمانی در 40 سالگی بیشتر وقت خود را صرف نوشتن داستان کرد که منجر به خلق تعدادی رمان و مجموعه داستان کوتاه شد. ازجمله آثار این نویسنده معروف زن ایرانی میتوان به بازی آخر بانو، بازی عروس و داماد، اشاره کرد.
بلقیس سلیمانی در سال 1385 برنده جوایز ادبی مهرگان و نیز بهترین رمان بخش ویژهی ادبی اصفهان برای بازی آخر بانو شد همچنین داور برخی از جوایز ملی و مربی نویسندگی خلاق بوده است. داستانهای او به زبانهای انگلیسی، عربی و ایتالیایی ترجمه شده است.
عرفان نظرآهاری
عرفان نظرآهاری نویسنده و شاعر ایرانی در 17 مرداد 1353 در تهران متولد شد. وی تحصیلاتش را تا مقطع دکتری زبان و ادبیات فارسی ادامه داد و به تحقیق و تدریس در این زمینه پرداخت. وی همچنین دارای دکترای تاریخ فلسفه است.
نظرآهاری دارای آثار متنوع داستانی، شعر و پژوهشی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و سایر حوزهها است که میتوان ردپای ماهیت عرفانی و ادبیات سنتی فارسی را در آثارش مشاهده کرد.
یکی از داستانهای مشهور این نویسنده معروف زن ایرانی داستان صلح است که در کره جنوبی منتشر و به 10 زبان دنیا ترجمه شده است. آثار عرفان نظرآهاری تابهحال جوایز زیادی همچون جایزه ادبی پروین سلیمانی، جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، جایزه کتاب فصل و… را از آن خود کرده و به زبانهای بسیاری نیز ترجمه شده است.
از دیگر آثار معروف او میتوان به قلبی بزرگتر از جهان، وای اگر پرندهای را بیازاری و لیلی نام تمام دختران زمین است، اشاره کرد. وی نگارش پنج عنوان کتاب پژوهشی در ادبیات فارسی را نیز در گنجینهی آثار خود دارد.
مرجان شیرمحمدی
مرجان شیرمحمدی، بازیگر، نویسنده و طراح صحنه زن ایرانی در 22 آذر 1352 در تهران متولد شد. وی فعالیت بازیگری خود را در 1374 از کارگاه بازیگری و سپس مدرسه تئاتر سمندریان آغاز کرد. در سال 1375 وارد بازیگری شد. وی همسر بهروز افخمی کارگردان ایرانی است که در آثار سینمایی زیادی نقشآفرینی کرده است.
شیرمحمدی نویسنده چند رمان و دو مجموعه داستان نیز هست. رمان بعداز آن شب (1380) و داستان کافه از مجموعه داستان یک جای امن (1384) این نویسنده معروف زن ایرانی برنده جایزهی هوشنگ گلشیری شده و تاکنون دو فیلم سینمایی از آثار او ساخته شده است. از دیگر آثار مرجان شیرمحمدی میتوان به این یک فصل دیگر است و خانه لهستانیها اشاره کرد.
سارا سالار
سارا سالار در زمره نویسنده های معروف زن ایرانی است که در سال 1345 در زاهدان متولد شد. وی نوشتن را از سنین نوجوانی با نوشتن داستانهای کوتاه آغاز کرد و پس از مدتی به ترجمه روی آورد. درنهایت فعالیت نویسندگیاش را با نوشتن داستانهای بلند ادامه داد.
رمان احتمالاً گم شدهام (1388)، یکی از رمانهای معروف این نویسنده است که علاوه بر بارها تجدید چاپ، برنده جایزهی هوشنگ گلشیری شده است. سارا سالار همسر سروش صحت کارگردان و بازیگر معروف ایرانی است که حاصل زندگی مشترکشان فرزندی به نام سورنا است. از دیگر آثار این نویسنده میتوان به رمان هست یا نیست اشاره کرد.
زهرا عبدی
زهرا عبدی، شاعر و نویسندهی جوان ایرانی در سال 1363 متولد شد. از همان سنین نوجوانی به ادبیات و بهخصوص غزلیات شمس علاقهمند بود و با الهام از آن در 15 سالگی اولین غزلیات خود را سرود. زهر ا عبدی دانشآموختهی رشته ادبیات فارسی و ادیان و عرفان دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی در مقطع کارشناسی ارشد میباشد.
اولین فعالیت این نویسنده معروف زن ایرانی در زمینه داستاننویسی در اوایل دهه نود با نوشتن کتاب روز حلزون آغاز شد که نظر بسیاری از خوانندگان را جلب کرد. ازجمله آثار زهرا عبدی میتوان به مجموعه شعر «شهرزاد» و «تو با خرس سنگینتر از کوه رقصیدهای» و نیز رمانهای ناتمامی (1395) و تاریکی معلق روز اشاره کرد.
رمان ناتمامی بهعنوان بهترین رمان سال، جایزه ادبی هفتاقلیم را از آن خود کرد و به مرحله ماقبل نهایی جایزه احمد محمود راه یافت. همچنین رمان تاریکی معلق روز بهعنوان یکی از ده رمان برتر سال 98 انتخاب شد.
۴ Comments