مقررات ملی ساختمان ایران مجموعه‌ای از ضوابط و استانداردهای فنی است که به منظور بهبود کیفیت ساخت‌وساز، افزایش ایمنی، و بهره‌وری انرژی در ساختمان‌ها تدوین شده است.
این مقررات شامل 23 مبحث مختلف می‌باشد که هرکدام به یکی از جنبه‌های طراحی، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری ساختمان‌ها پرداخته و هدف آنها ارتقاء سطح کیفی و استانداردهای ساخت‌وساز در کشور است. در اینجا، توضیحات مختصری در مورد هر یک از این مباحث آورده شده است:
مبحث 1: تعاریف
این مبحث به تعریف اصطلاحات کلیدی و واژگان تخصصی مورد استفاده در مقررات ملی ساختمان می‌پردازد و باعث روشن شدن مفاهیم برای طراحان، مهندسان و دیگر افراد فعال در صنعت ساختمان می‌شود.
مبحث 2: نظامات اداری
این مبحث به الزامات عمومی ساختمان‌ها می‌پردازد، از جمله استانداردهایی برای طراحی و ساخت کلیه انواع ساختمان‌ها، به‌ویژه در زمینه استفاده بهینه از فضا و امکانات موجود.
مبحث 3: حفاظت ساختمان‌ها در برابر حریق
هدف این مبحث، ارائه ضوابط و راهکارهایی برای جلوگیری از گسترش آتش و ایجاد سیستم‌های ایمنی در برابر حریق است تا امنیت جانی و مالی افراد ساکن در ساختمان‌ها تضمین شود.
مبحث 4: الزامات عمومی ساختمان
این مبحث شامل الزامات فنی و استانداردهای مربوط به طراحی و ساخت ساختمان‌ها است.
مبحث 5: مصالح و فرآورده‌های ساختمانی
در این مبحث، ویژگی‌ها و استانداردهای مختلف مصالح ساختمانی مانند سیمان، آهن، سنگ، چوب و دیگر مواد به تفصیل بررسی می‌شود و به رعایت کیفیت مصالح تأکید دارد.
مبحث 6: بارهای وارده بر ساختمان
این مبحث به نحوه محاسبه و تحلیل بارهای مختلفی مانند بارهای مرده، زنده، برف، باد و بارهای ناشی از زلزله می‌پردازد و اصول طراحی سازه‌ای را بر اساس این بارها توضیح می‌دهد.
مبحث 7: پی و پی سازی
مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان با عنوان کامل “پی و پی سازی” به یکی از مهم‌ترین مراحل ساخت و ساز یعنی طراحی و اجرای پی ساختمان می‌پردازد.
مبحث 8: طراحی و ساخت ساختمان‌های با مصالح بنایی
مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان به طراحی مهندسی و ساخت ساختمان‌هایی که در آنها از مصالح بنایی استفاده می‌شود اختصاص دارد. این مبحث شامل ضوابط و معیارهایی است که باید در طراحی، اجرا و نظارت بر ساختمان‌های بنایی رعایت شود تا این ساختمان‌ها از نظر ایمنی، عملکرد سازه‌ای، پایداری و شکل ظاهری مطابق با استانداردهای تعیین شده باشند.
مبحث 9: طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه
مبحث نهم مقررات ملی ساختمان به طور اختصاصی به طراحی، محاسبه و اجرای ساختمان‌های بتن آرمه می‌پردازد. این مبحث یکی از مهم‌ترین مباحث در مهندسی عمران است، چرا که بتن آرمه به عنوان یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی در ساخت سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مبحث 10: طرح و اجرای ساختمان های فولادی
مبحث دهم مقررات ملی ساختمان به طراحی، محاسبه و اجرای ساختمان‌های فولادی اختصاص دارد. این مبحث شامل مجموعه‌ای از ضوابط و معیارهایی است که برای اطمینان از ایمنی، دوام و عملکرد صحیح ساختمان‌های فولادی تدوین شده است.
مبحث 11: طرح و اجرای صنعتی ساختمان ها
مبحث یازدهم مقررات ملی ساختمان به بررسی روش‌های نوین و صنعتی در ساخت و ساز ساختمان‌ها می‌پردازد. هدف اصلی این مبحث، ارتقاء کیفیت، سرعت و بهره‌وری در صنعت ساختمان و همچنین کاهش هزینه‌ها و اثرات زیست محیطی است.
مبحث 12: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا
مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان به عنوان یکی از مهم‌ترین مباحث، به ایمنی، بهداشت و حفاظت کار در حین اجرای عملیات ساختمانی اختصاص دارد. هدف اصلی این مبحث، کاهش حوادث ناشی از کار، حفظ سلامت کارگران و همچنین حفاظت از محیط زیست است.
مبحث 13: طرح و اجرای تاسیسات برقی ساختمان ها
مبحث سیزدهم مقررات ملی ساختمان به طور اختصاصی به طراحی، محاسبه و اجرای تاسیسات برقی ساختمان‌ها می‌پردازد. این مبحث شامل مجموعه‌ای از ضوابط و معیارهایی است که برای اطمینان از ایمنی، کارایی و عملکرد صحیح سیستم‌های برقی ساختمان‌ها تدوین شده است، به دلیل اهمیت زیاد تاسیسات برقی برای امنیت ساختمان از پایه نهم در کتاب کار و فناوری به طور مستقیم به مبحث سیزدهم و محتوای آن اشاره شده است.(مقررات ملی ساختمان چند مبحث دارد؟ موضوع مبحث ۱۳ آن چیست)
مبحث 14: تاسیسات مکانیکی
مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمان به بررسی و تعیین ضوابط مربوط به تاسیسات مکانیکی ساختمان‌ها می‌پردازد. این مبحث شامل کلیه سیستم‌هایی می‌شود که به نحوی بر شرایط محیطی داخل ساختمان تأثیر می‌گذارند. از جمله این سیستم‌ها می‌توان به سیستم‌های گرمایش، سرمایش، تهویه، آب گرم مصرفی و… اشاره کرد.
مبحث 15: آسانسورها و پلکان برقی
مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان به طور اختصاصی به طراحی، نصب و بهره‌برداری ایمن و بهینه از آسانسورها، پلکان برقی و پیاده‌روهای متحرک می‌پردازد. این مبحث شامل مجموعه‌ای از ضوابط و معیارهایی است که برای اطمینان از ایمنی، کارایی و عملکرد صحیح این تجهیزات در ساختمان‌ها تدوین شده است.
مبحث 16: تاسیسات بهداشتی
مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان به بررسی و تعیین ضوابط مربوط به تاسیسات بهداشتی ساختمان‌ها می‌پردازد. این مبحث شامل کلیه سیستم‌هایی می‌شود که برای تأمین آب آشامیدنی، دفع فاضلاب و همچنین تأمین امکانات بهداشتی در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مبحث 17: لوله کشی گاز طبیعی
مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان به طور اختصاصی به طراحی، اجرا و نگهداری سیستم‌های لوله کشی گاز طبیعی در ساختمان‌ها می‌پردازد. این مبحث شامل مجموعه‌ای از ضوابط و معیارهایی است که برای اطمینان از ایمنی، کارایی و عملکرد صحیح سیستم‌های گازرسانی ساختمان‌ها تدوین شده است.
مبحث 18: عایق بندی و تنظیم صدا
مبحث هجدهم مقررات ملی ساختمان به موضوع بسیار مهم عایق‌بندی و تنظیم صدا در ساختمان‌ها می‌پردازد. هدف اصلی این مبحث، ایجاد محیطی آرام و بدون مزاحمت صوتی برای ساکنین ساختمان‌ها است. در این مبحث، استانداردهایی برای کنترل صداهای ناخواسته و بهبود کیفیت آکوستیکی فضاهای مختلف ساختمان تعیین شده است.
مبحث 19: صرفه‌جویی در مصرف انرژی
هدف این مبحث کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها است. استفاده از عایق‌ها، طراحی بهینه سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی، و انتخاب مصالح مناسب از جمله راهکارهایی هستند که در این مبحث مطرح می‌شوند.
مبحث 20: علائم و تابلوها
مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان به طراحی، ساخت و نصب انواع علائم و تابلوهایی که در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌پردازد. هدف اصلی این مبحث، تأمین ایمنی افراد و راهنمایی آنها در ساختمان‌ها است.
مبحث 21: پدافند غیرعامل
مبحث 21 مقررات ملی ساختمان به موضوع پدافند غیرعامل در ساختمان‌ها می‌پردازد. این مبحث با هدف افزایش مقاومت ساختمان‌ها در برابر تهدیدات غیرنظامی مانند زلزله، انفجار، آتش‌سوزی و حملات شیمیایی تدوین شده است.
مبحث 22: مراقبت و نگهداری از ساختمان
مبحث بیست و دوم مقررات ملی ساختمان به موضوع بسیار مهم نگهداری و مراقبت از ساختمان‌ها می‌پردازد. این مبحث به دنبال آن است که با تعیین حداقل استانداردها، عمر مفید ساختمان‌ها را افزایش داده و از بروز مشکلات و خسارات احتمالی جلوگیری کند.
مبحث 23: الزامات ترافیکی ساختمان
مبحث 23 مقررات ملی ساختمان که با عنوان “الزامات ترافیکی ساختمان” شناخته می‌شود، به‌تازگی به مجموعه مقررات ملی ساختمان ایران اضافه شده است. این مبحث جدید به بررسی اصول و ضوابط مربوط به ترافیک و حمل‌ونقل در فضاهای ساختمان‌ها و اطراف آنها می‌پردازد.
این مباحث، به‌طور کلی استانداردهای لازم برای تضمین ایمنی، کیفیت، کارآیی و بهره‌وری ساختمان‌ها را ارائه می‌دهند و رعایت آنها برای جلوگیری از حوادث غیرمنتظره و بهبود عملکرد ساختمان‌ها ضروری است.
